انتخابات حق است یا تکلیف

بسم الله الرحمن الرحیم
شرکت در انتخابات وظیفه مسلمانان است یا حق آن‌ها؟
در نظام مردمسالاری دینی شرکت در انتخابات هم حق است هم تکلیف. توضیح اینکه :
مردم‌سالاری یا دموکراسی به عقیده اکثریت صاحب‌نظران این عرصه، نشأت‌گرفته از نوعی قرارداد اجتماعی و عرفی است. به همین دلیل مبانی و سطح تحلیل در مباحث مردم‌سالاری بر همین پایه شکل گرفته است. این عامل باعث شده تا چارچوب‌های تحلیلی در این زمینه نتوانند ویژگی‌ها و کارکردهای «مردم‌سالاری دینی» را فهم کنند. چراکه این مدل فراتر از یک قرارداد اجتماعی است و مبانی خاص خود را دارد.
مردم‌سالاری؛ حق یا تکلیف؟
میشود از حق گذشت نمیشود تکلیف را زمین گذاشت
در مردم‌سالاری دینی اگرچه مردم رأی می‌دهند و در انتخابات شرکت می‌کنند، ولی آن روحی که مبانی را ایجاد می‌کند، سبب می‌شود که ما معنایی کاملاً متفاوت با مدل‌های دیگر مردم‌سالاری داشته باشیم. مبانی «مردم‌سالاری دینی» عبارت است از خدامحوری، توسعه‌ی هستی از عالم ماده به عالم ملکوت و پیوند دین با نیازهای اجتماعی.
با این مبانی است که مردم متدین یک جامعه برای حفظ ارزش‌ها و اهداف اسلامی در انتخابات شرکت می‌کنند. آن‌گاه شرکت مردم در انتخابات و تعیین حاکمان تنها یک حق تلقی نمی‌شود، بلکه به عنوان تکلیف معرفی می‌شود.
به عبارت دیگر، مدل‌های مردم‌سالاری بیانگر یک رابطه‌ی عرضی بین انسان‌ها است. شرکت در انتخابات درواقع یک حق است و می‌شود که کسی این حق را ادا کند. در مردم‌سالاری دینی اما هم این رابطه‌ی عرضی بین انسان‌ها وجود دارد و هم رابطه‌ای طولی. رابطه‌ی عرضی یعنی مردم حق دارند که حاکم خود را انتخاب کنند. رابطه‌ی طولی نیز رابطه‌ی با خدا است. مردم «مکلف» هستند که مشارکت سیاسی داشته باشند و در تعیین و تحقق احکام و اهداف اسلامی نقش ایفا کنند، چون شرعاً مکلفند و این تکلیف است که رابطه‌ی بین انسان‌ها را تعیین می‌کند.
بنابراین به یک معنی قرارداد اجتماعی این‌جا شکل می‌گیرد. مثلاً مردم وقتی در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت می‌کنند، گویی در حال بستن یک قرارداد اجتماعی با فرد منتخب هستند تا نیازهاشان را تأمین کند. البته این نیازها باید در چهارچوب دین تعیین شود، زیرا رابطه‌ی طولی وجود دارد. این یک تفاوت اساسی میان مردم‌سالاری دینی با مدل‌های مختلف دموکراسی است.
توحید در ولایت
علاوه بر این نکته، مبنای مهمی دیگری که ما در حکومت اسلامی داریم، مسئله‌ی توحید در ولایت است. توضیح آن‌که هیچ انسانی بر انسان دیگری ولایت ندارد و ولایت تنها از آن خدا است. اگر خداوند ولایتش را در دیگری تجلی داد، او دارای ولایت است و ولایتش تجلی ولایت الهی تلقی می‌شود. به اعتقاد شیعه، پیغمبر و ائمه(ع) از ولایت تکوینی، تشریعی، سیاسی و اجتماعی برخوردارند. در دایره‌ی خانواده هم پدر نسبت به فرزندان و همسرش یک ولایت نازله‌ای دارد.
اما یک ولایت دیگری نیز فقه برای فقیه مشخص کرده که نه به آن معنی ولایت تکوینی، تشریعی، سیاسی و اجتماعی پیامبر و امام است و نه به معنی ولایت پدر نسبت به خانواده‌اش، بلکه ولایتی است که از آن به ولایت سیاسی‌ـ‌اجتماعی تعبیر می‌‌کنیم. این ولایت سیاسی‌ـ‌اجتماعی مطلقه است. درواقع از این جهت با ولایت معصوم تفاوت دارد که معصوم ولایت تکوینی و تشریعی هم دارد، اما فقیه چنان ولایتی ندارد. البته از آن جهت شبیه ولایت معصوم است که ولایت سیاسی‌ـ‌‌اجتماعی‌اش مطلقه است، یعنی می‌تواند موقتاً بر اساس ضوابط شرعی، احکام شرعی را تعطیل کند و این بر اساس رعایت مصلحت مسلمین و جامعه‌ی اسلامی است.
این مبنای مهمی است به نام توحید در ولایت و زمامداری. قطعاً ولایت به نام زمامداری را خدا باید به فقیه یا حاکم اسلامی بدهد و مردم چنین ولایتی ندارند تا به حاکم اسلامی تفویض کنند.
قرارداد اجتماعی در غرب به این معنی است که مردم اختیارات سیاسی‌ـ‌اجتماعی‌شان را به حاکم تفویض می‌کنند. ما در نظام اسلامی چنین چیزی را نمی‌توانیم بپذیریم، چون توحید در ولایت این مقوله را افاضه کرده است به فقیه جامع‌الشرایط که همان امام و رهبر جامعه است.
بنابراین در «مردم‌سالاری دینی» مشارکت سیاسی مردم در این جهت است. باید مصداق ولی اسلامی را که خدا به نصب عام تعیین کرده است، شناسایی کنند و با او در تحقق اهداف اسلامی مشارکت کنند. با این تفاسیر، مردم‌سالاری دینی با قراردادهای اجتماعی هابز و لاک و ... تفاوت دارد.
مردم‌سالاری دینی در برابر حاکم‌سالاری دینی است و نه در برابر دین‌سالاری مردمی. بعضی می‌پرسند آیا دین سالار است یا مردم؟ قطعاً دین‌، خدا و احکام اسلام سالار هستند. این احکام هستند که سالارند و حاکم و مردم باید در تحقق آن مشارکت داشته باشند. اما آیا حاکم سالار است بر مردم یا مردم بر او سالارند؟ باید گفت که مردم مخاطب اصلی و متعلَّق وظایف حاکم اسلامی هستند. یعنی حاکم اسلامی باید همه‌ی تلاشش را انجام دهد تا نیازهای شرعی مردم را تحقق بخشد.
محبت، وجه تمایز مردم‌سالاری دینی